In 2008 mocht ik een lezing bijwonen van Arie van der Zwan, een inmiddels gepensioneerd hoogleraar economie, bestuurder en PvdA-kopstuk van weleer. Het was niet mijn eerste ontmoeting met Arie van der Zwan. Zo had ik hem eerder meegemaakt toen hij het gemeentebestuur van Rotterdam adviseerde.
Arie van der Zwan is een zeer eigenzinnig man en een groot intellectueel, maar ook iemand die begrijpelijke taal spreekt. Hij heeft ook vele ondernemingsraden geadviseerd en schuwde de discussie met Rotterdamse havenarbeiders niet. Wie meer van hem en zijn opvattingen wil weten raad ik het interview aan dat Jan Marijnissen recent met hem had. Nu gaat het er niet om of je het over alles met hem eens bent. Zijn kracht is dat het je wel aan denken zet. http://www.sp.nl/nieuws/tribune/201110/arie-van-der-zwan.shtml
Nu terug naar de lezing van Arie van der Zwan. In 2008 stonden we aan de vooravond van de economische recessie. Na de kredietcrisis, financiële crisis ontstond als vanzelf de recessie. Van de Zwan is een nuchter iemand die in staat is om kort en simpel een boodschap te brengen. Voor de economen onder ons was zijn verhaal gebaseerd op de Kondratieff-golf. De Russische econoom Kondratieff publiceerde in 1920 zijn theorie dat de economische ontwikkeling verliep volgens bewegingen van wel vijftig tot zestig jaar.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Kondratieff-golf
Nuchtere Arie stelde dat we nu dus in een economische herfst zitten die nog lange tijd zal duren en waaraan weinig valt te doen. Hij voorspelde dat er een hele korte economische opleving zou volgen met daarna weer een terugval. En wat schetst onze verbazing? Het is inderdaad zo verlopen. Economen konden het allemaal al voorspellen en deden dat dan ook maar echt luisteren deed niemand.
Maar kunnen economen dan voorspellen wanneer en hoe de volgende opgaande golfbeweging zal verlopen? Wanneer valt wel redelijk te voorspellen. Het diepe dal is nog niet bereikt en dat zal nog wel even duren. In 2008 voorspelde Van der Zwan dat de recessie nog tien tot vijftien jaar zal duren zeg tot 2020. Binnen de lange golfbeweging is er overigens wel sprake van kortere golven zodat het niet een gestage neergang is; zo dramatisch hoeft het ook weer niet te zijn.
Maar als vanaf 2020 de economische lente weer aanbreekt wat wordt dan de basisinnovatie die hieraan ten grondslag ligt? In het interview geeft Van der Zwan zelf al aan welk deel van de wereld toonaangevend zal zijn. Nu hebben we allemaal wel het idee dat dit Azië is en zal zijn. Met name de economie van China groeit als kool. Men neemt daar het gebrek aan democratie voorlopig voor lief in ruil voor een forse toename van de welvaart. Maar dat zal gaan verkeren volgens Van der Zwan.
Maar welk inhoudelijk thema zal de motor voor de opgaande economische ontwikkeling worden? Volgens economen zoals Jeffrey Sachs is dat duurzaamheid. Het groeiend gebrek aan grondstoffen zal noodzaken tot een enorme technologische innovatie. In de nog steeds fors groeiende wereldbevolking zal noodgedwongen fors moeten worden geïnvesteerd in gezondheid en voedselvoorziening. En laten we hopen dat juist ook de sociale innovatie onderdeel gaat uitmaken van de volgende golfbeweging. Thema’s zoals vergrijzing, krapte op de arbeidsmarkt, multiculturaliteit, fundamentalisme, enz. moeten hiervan deel uitmaken. Groepen mensen in kaartenbakken opbergen zoals de afgelopen jaren is gebeurd kunnen wij ons niet meer permitteren. Elke golfbeweging bevatte immers ook belangrijke sociale, maatschappelijke en bestuurlijk/politieke hervormingen. En als in de huidige golfbeweging het communisme is verdwenen zal dat ook gaan gelden voor het kapitalisme/neoliberalisme. De aloude communistische Sovjet-Unie is geen wereldmacht meer maar dat geldt inmiddels ook niet meer voor de aloude kapitalistische ex-wereldmacht Verenigde Staten.
Van der Zwan is nog wel positief voor de rol die het westen inclusief de VS kunnen gaan spelen. De nieuwe economieën zullen binnen de nieuwe golfbeweging terechtkomen in dezelfde maatschappelijke hervorming als waarin wij in het westen met name in de jaren zestig in terechtkwamen. Onze rol in de wereld is ook in de nieuwe golf nog niet uitgespeeld. We zullen de komende tien jaar stug moeten doorzetten met bezuinigen, hervormen en innoveren. Helaas voor nu zit daarin wel een zekere volgorde.
Toine Theunis 
Een mooi standaard lesje algemene economie. Economie is zo’n algemene wetenschap waar je alle kanten mee uit kunt. Iedereen heeft wel een keer gelijk omdat een van de vele golfbewegingen zal “bewijzen” dat het klopt wat je zei, zegt of gaat zeggen. Met economen moet je net zo argwanend zijn als met autoverkopers of bankadviseurs die als zogenaamde onafhankelijke tussenpersonen woekerpolissen verkopen. De hele economische wetenschap kent eigenlijk maar een objectief uitgangspunt en dat is het verschijnsel van “schaarste”. Wil een economie (lokaal, nationaal of internationaal) duurzaam in evenwicht blijven dan is slechts nodig dat er sprake is van eerlijk delen. Zolang de mensen egoistisch denken en doen met alleen maar aandacht voor de korte termijn, zal de economie altijd doormodderen van de ene naar de andere depressie. Dat is misschien wel de tweede objectieve vaststelling in de economie. Hoewel een wat feitelijke en sombere vaststelling, is de goede kant van de zaak dat er altijd volop tijd en ruimte is voor de wereldverbeteraars onder ons om te komen tot vernieuwing en verbetering. De enige randvoorwaarde die ik zou willen stellen is dat iedereen wel alle milieukosten in rekening brengt en betaalt. Alleen dan wordt voorkomen dat de “wereld” met dank aan de “zon” als onze enige bron van leven uiteindelijk een “zwart gat” zal worden.
Crisis? Helaas wel!
Pingback: Golfbewegingen « Nieuwe Democraten
Toine schrijft vaak aardige blogs. Maar in zijn blog “Hoezo crisis?” is hij de weg toch helemaal kwijt. Zijn stelling kort samengevat: We overdrijven erg door nu over een crisis te spreken, het gaat nu even wat minder, maar dat komt allemaal wel weer goed. Het is een golfbeweging, we komen vanzelf weer boven drijven. De vroegere econoom Kondratieff zei het al en ook Arie van de Zwan vindt dat we ons niet zo druk moeten maken. Hoezo crisis?”
Als Toine nu wetenschapper zou zijn geweest, dan zou ik hebben gezegd leuk zo’n tekst. Leuk voor economen om de wetenschappelijke ins en outs van dergelijke oude theorieën met elkaar te bespreken. Leuk voor in de Collegezaal!
Maar Toine is geen wetenschapper. Toine is wethouder. En dan is zo’n blog toch een stuk minder leuk. Wat dan zegt onze wethouder toch eigenlijk: ach, we moeten als gemeente Roosendaal elk jaar 20 miljoen euro bezuinigen, maar daar moeten we ons als stad niet al te druk over maken. Het komt vanzelf wel weer goed met ons. In 2020 zal de wereld er weer heel anders uitzien. Ja, dat is fijn als jouw wethouder zoiets zegt, terwijl jij net je baan bent kwijtgeraakt, als je als kleine zelfstandige je winkel moet sluiten omdat er te weinig gekocht wordt, als je bent aangewezen op de bijstand omdat je door een handicap geen reguliere baan kunt krijgen en de sociale werkplaatsen worden wegbezuinigd.
Het College maakt steeds meer de indruk wel erg ingenomen met zichzelf te zijn. Niet alleen Toine, maar meer wethouders hebben daar last van. Daar moeten ze mee ophouden. Veel mensen in onze stad hebben het nu moeilijk en vele andere gaan het in de komende jaren nog moeilijk krijgen. Er is alle reden om dat serieus te nemen. Dan is het geen troost als een verantwoordelijke wethouder zegt dat de economie er in 2020 beter voor zal staan dan nu. Dat is hetzelfde als zeggen tegen mensen op een boot die in de storm aan het zinken is, dat de storm over een aantal dagen over zal zijn. Daar heb je wat aan!! Dan moet je redden wat er te redden valt!!
Toine, houd je bij je leest!!! Laat economen lekker het academische debat voeren en zorg jij dat Roosendaal op een goede manier door de storm komt.
Ada Oudhof, SP-fractie