De waarheid bestaat niet meer.

Een loopje nemen met de waarheid of een leugentje om bestwil zijn oude spreekwoorden die aangeven dat de mensheid het altijd niet zo nauw neemt met de waarheid. Als je even de moeite neemt om te kijken wat in de wereld van de filosofie over de waarheid wordt gezegd dan biedt dat niet bepaald helderheid. De mens is tot grote creativiteit in staat als het aankomt op het verdraaien van feiten, beweringen, waarheden, enz.

Onze hedendaagse samenleving heeft de onwaarheid in vergaande mate gecultiveerd. De moderne media hebben hierin een cruciale rol gespeeld. Beeldvorming is een veel grotere rol gaan spelen dan de waarheid. De schijn tegen je hebben is welhaast een definitieve veroordeling geworden.

De Amerikaanse schrijver Norman Mailer heeft in zijn biografie van Marilyn Monroe een nieuw begrip geïntroduceerd: het “factoid”. Een “factoid” is een feitje dat geen bestaan ​​heeft voordat ze wordt weergegeven in de media. Hij creëerde het woord door het combineren van het woord fact en de uitgang-oid in de betekenis van “vergelijkbaar, maar niet hetzelfde”. The Washington Times beschreef Mailer’s nieuwe woord als een verwijzing naar “iets dat lijkt op een feit, kan een feit, maar in feite is het niet een feit”. Het woord is zelfs opgenomen in de Oxford Dictionary Engels als “een item van onbetrouwbare informatie die zo vaak herhaald dat het wordt aanvaard als een feit “.

Dat Mailer dit aspect zo nadrukkelijk in de biografie van een beroemdheid aan de orde heeft gesteld is niet zo vreemd. Juist in de wereld van de glitter en glamour en de daarmee verbonden media is de “factoid” tot ultieme waarheid verheven. Een nietszeggend en onjuist feitje wordt een waarheid als een koe om maar in de beeldspraak te blijven. Een wereld waarin de waarheid helemaal geweld wordt aangedaan is de reclamewereld. Maar hieraan zijn we inmiddels al gewend geraakt. Ondernemingen kunnen op schaamteloze wijze complete leugens in hun reclameboodschappen verpakken zonder dat hierop wordt ingegrepen.

Hoe staat het in de wereld van de politiek? Speelt de “factoid” hier een rol? Wordt hier de waarheid regelmatig geweld aan gedaan? Of staat het begrip integriteit in de politiek zelf model voor een “factoid”?

Bij het lezen van het boek Reizen met John van Geert Mak trof mij zijn uiteenzetting over de waarheid in de Verenigde Staten. Aanleiding daarvoor waren de uitzendingen van de nieuwszender Fox. Ik citeer: “Voor Fox is het zoeken naar de waarheid volstrekt irrelevant. De mensen die je spreekt zijn er heilig van overtuigd dat het waar is. Het is een bombardement van “factoids”, gefabriceerde waarheden die enkel dienen om de vooroordelen van de doorsneekijker overeind te houden, te versterken en op te smukken met telkens nieuwe, aantrekkelijke verhalen”.

Toch zien we via de media iets nieuws ontstaan en dat heet de fact finding of beter gezegd checking. We hebben dit kunnen zien bij de laatste landelijke verkiezingen. Beweringen van politici werden al tijdens een debat op hun waarheidsgehalte gecontroleerd. Zijn dit voortekenen van een kentering? Het lijkt er op dat er een groeiende behoefte begint te ontstaan naar de waarheid. Met name politieke partijen die populistische standpunten innemen maken graag gebruik van “factoids”. Sterker nog: het uit zijn verband halen van feiten en het verdraaien daarvan blijkt goed aan te slaan bij het grote publiek. Beeldvorming levert meer op dan de “factfinding”.  Ook de meer respectabele politieke partijen kunnen de verleiding steeds minder weerstaan. Integriteit speelt nauwelijks meer een rol.

Tot slot een opmerkelijk voorbeeld van dat beetje kentering dat begint te ontstaan. In de Verenigde Staten bestaat een website http://www.politifact.com/ waarin beweringen van politici op feiten wordt gecontroleerd. Na het lezen van het boek van Geert Mak en zijn voortreffelijke analyse van het politieke systeem in de Verenigde Staten begin ik echter wel te twijfelen of het tij ooit nog kan worden gekeerd.